Liczby Rzymskie

Liczby Rzymskie - zamiana

System liczbowy opracowany przez Rzymian został już dawno zastąpiony przez system hindusko-arabski (zobacz: historia liczb rzymskich). Mimo to cyfry rzymskie można spotkać nie tylko na starych budynkach ale i na nowo wyprodukowanych przedmiotach (o tym gdzie są one używane możesz przeczytać na tej stronie: liczby rzymskie we współczesnym świecie).

Aby ułatwić zamianę liczb rzymskich na arabskie oraz arabskie na rzymskie, na górze tej strony znajduje się narzędzie, które zamianę wykona szybko, automatycznie i online.

Jeśli chcesz poznać zapis w systemie rzymskim, w pisz dowolną liczbę całkowitą w boksie: zamiana liczb arabskich na rzymskie.

Jeśli potrzebujesz poznać jaką wartość ma liczba zapisana w systemie rzymskich (zamienić ją na liczbę arabską), skorzystaj z boksu: zamiana liczby rzymskiej na arabską.

Poniżej znajdziesz przydatne informacje na temat cyfr rzymskich. Poznasz symbole jakie są wykorzystane w tym systemie liczbowym, oraz jakie są zasady ich zapisywania.

Symbole liczb rzymskich

Do zapisu liczb rzymskich używa się 7 liter:

• I - oznacza 1
• V - oznacza 5
• X - oznacza 10
• L - oznacza 50
• C - oznacza 100
• D - oznacza 500
• M - oznacza 1000

Zasady tworzenia liczb

Aby zapisać lub odczytać liczbę rzymską należy pamiętać o kilku zasadach:

1. poszczególne znaki I, X, C, M mogą występować obok siebie maksymalnie 3 razy, np. III
2. z pośród znaków V, L, D nie możemy umieścić dwóch takich samych symboli, np. LL jest błędnym zapisem
3. gdy znaki ustawione są w sposób malejący (mniejsza cyfra jest za cyfrą większą) to wartości znaków dodajemy,
   np. VII = 5 + 1 + 1 = 7, XVI = 10 + 5 + 1 = 16
4. jeśli znak po lewej stronie jest mniejszy od znaku po prawej stronie to od wartości większego znaku odejmujemy mniejszy,
   np. IV = -1 + 5 = 4, CM = -100 + 1000 = 900
5. znak I może stać tylko przed V, X,
   znak X może stać tylko przed L, C,
   znak C może stać tylko przed D, M.
6. jednakowe znaki w rzędzie są zawsze dodawane
7. liczby zestawiane są od tych oznaczających największe wartości do tych najmniejszych
8. każdy rząd należy rozpisać jako osobną cyfrę (tzn. tysiące, setki, dziesiątki)

Przykłady

Poniżej kilka przykładów, które pokazują w jaki sposób należy oczytywać wartości liczb rzymskich

• XX = 10 + 10 = 20
• IXX = IX X = 9 + 10 = 19
• CMXCIX = CM XC IX = 900 + 90 + 9 = 999
  popularnym błędem jest zapisanie liczby 999 jako IM. Zasada nr 5 jednak mówi, że nie można tego w ten sposób zrobić;
• CXXIII = C XX III = 100 + 20 + 3 = 123
• MMXXI = MM XX I = 2000 + 20 + 1 = 2021

Liczby powyżej 3999

Za pomocą podstawowych znaków maksymalnie można zapisać liczbę 3999, czyli MMMCMXCIX. Istnieje możliwość zapisania większych wartości i narzędzie do zamieniania liczb arabskich na rzymskie, które znajduje się na górze strony, potrafi sobie poradzić z takimi liczbami.

Do zapisania większych wartości używany jest znak nadkreślenia (łac. vinculum) oznaczające pomnożenie razy 1000

Liczbę 4000 zapiszemy jako MV̅ = -1000 + 5*1000 = 4000.

Podsumowanie

Liczby rzymskie używane są także we współczesnym świecie. Masz z nimi styczność nie tylko na starych przedmiotach czy budynkach, ale i nowo produkowanych rzeczach (np. napisy na koszulkach). Jeśli nie wiesz co dokładnie oznaczają cyfry rzymskie, które właśnie odczytałeś, możesz to zrobić na tej stronie.